Z archiwum „Architektury”
W kontekście publikowanych w tym numerze nowoczesnych szkół warto przypomnieć dziś nieco zapomniane, a w latach 70. XX wieku wręcz innowacyjne, jak na polskie warunki, projekty autorstwa zespołów Jana Mrozińskiego, Piotra Matuszewskiego oraz Aleksandra Kałasy, zrealizowane na terenie warszawskiego Ursynowa Północnego. Szkoły te były elementem specjalnie opracowanego systemu „wychowania, oświaty i czasu wolnego” dla tej dzielnicy. W archiwalnym artykule „Architektury” z 1981 roku poznać możemy zarówno założenia systemu oświatowego dla dzielnicy, jak i założenia programowe czy techniczne przykładowej szkoły [TYLKO W WYDANIU CYFROWYM].
Truizmem jest konstatowanie powinności czasopism profesjonalnych polegającej na pełnieniu informacyjnej roli wobec właściwego dla zawodu obszaru aktywności. Transmisja wiedzy o nowym podejściu do rozwiązywania konkretnego problemu twórczego była niegdyś realizowana przez będący wydawnictwem Stowarzyszenia Architektów Polskich miesięcznik „Architektura”, którego misję kontynuuje obecnie „Architektura-murator”.
Widoczne od lat 50. ubiegłego stulecia niedostatki twórczego podejścia do projektowania obiektów oświatowych skutkowały powstaniem w całej Polsce szkół o tożsamym układzie funkcjonalnym i niemal identycznym wyrazie architektonicznym. Obraz taki powodowany był dodatkowo formalnym brakiem przyzwolenia dla poszukiwań projektowych schlebiających nowszym tendencjom pedagogicznym funkcjonującym już w ówczesnej Europie.
Jednym z pierwszych przejawów braku zgody na takie konserwatywne widzenie budynku szkolnego – jako prostopadłościennej bryły z dodatkiem kubatury w postaci połączonej z nim parterowym łącznikiem bryły sali sportowej – były projekty szkół przygotowane przez zespoły Jana Mrozińskiego, Piotra Matuszewskiego oraz Aleksandra Kałasy, zrealizowane na terenie warszawskiego Ursynowa Północnego. Dzięki prowadzonym pod kierunkiem prof. Marka Budzyńskiego poszukiwaniom nowej formy funkcjonalno-przestrzennej szkoły dla realizacji współczesnych koncepcji pedagogicznych projekty te były całkowicie odmienne od szkół powstających w tamtych latach w proponowanym przez nie kształcie przestrzennym. Co zdecydowanie ważniejsze, oferowały one możliwość prowadzenia zajęć w sposób, który honoruje podmiotowość ucznia i sankcjonuje jego odmienność, a dzięki temu generowały szersze możliwości rozwoju osobniczego. Być może nazywanie tych projektów rewolucyjnymi byłoby określeniem nadmiarowym, z pewnością jednak zasługują one na miano wysoce nowatorskich. Projekty te niewątpliwie odmieniły sposób widzenia budynku szkolnego przez polskich architektów i stały się silnym impulsem do przełomu w projektowaniu szkół. W tym miejscu oddać należy wartość artykułu zamieszczonego w „Architekturze” 1/1981 jako publikacji znacząco przyczyniającej się do tego przełomu.
Jerzy Grochulski
