Zawód architektka. Kika Zdziarska

W projekcie dyplomowym pt. Building Bonds, Building Safety: A Bamboo Pavilion Fostering Communities of Care łączysz dwa istotne dla młodego pokolenia wątki: zrównoważony rozwój i aktywność społeczną.

Połączenie tych tematów wydawało mi się konieczne. Zrównoważony rozwój nie może być oparty na pojedynczych, kosztownych inwestycjach, często w zamożnych miastach. To za mało. Architektura nie stanie się ekologiczna na szeroką skalę bez wyraźnego zaadresowania aspektu społecznego. Interesują mnie projekty o pozytywnym wpływie na środowisko dostępne na szeroką skalę, również w kontekstach, w których zasoby ekonomiczne są ograniczone. Taka architektura wcale nie musi być powtarzalna czy konserwatywna.Jest w niej miejsce na innowacje z pozytywnym wpływem na środowisko, poprawą jakości budynków, ułatwieniem procesu budowy, estetyką. Uważam, że sukces odnosi projekt, który przyczynia się do wzmacniania wspólnot, budowania więzi i wzajemnej troski. Moje doświadczenia i przeżycia innych kobiet związane z poczuciem zagrożenia i przemocą sprawiły, że postanowiłam zgłębić zależności między przestrzenią publiczną a bezpieczeństwem. Rozwiązania projektowe, które proponuję, odpowiadają na wyniki badań terenowych w Kolumbii, Ekwadorze i Urugwaju, które przeprowadziłam dzięki wygranej w konkursie RIBA Norman Foster Travelling Scholarship. W architekturze pawilonu wykorzystuję materiały pochodzenia naturalnego, w szczególności bambus. To materiał lekki, wytrzymały, znaczący dla lokalnej ekonomii i kultury, a w jego wyborze łączy się pozytywny wpływ na środowisko naturalne z potencjałem społecznym. Świetnie nadaje się do włączenia kobiet w proces budowy.

Wielu młodych adeptów i adeptek architektury koncentruje się na projektach z celem społecznym. Czy to tylko trend czy ten aspekt będzie wyróżniać projekty Waszego pokolenia? Czego w architekturze szukacie, a jakie jej cechy krytykujecie?

Nie przepadam za generalizowaniem, ale wiele osób z mojego pokolenia cechuje duża wrażliwość. Zauważalne są otwartość na mówienie o trudnościach, kryzysach, doświadczeniach wykluczenia i to nie tylko w sferze prywatnej, ale też w politycznej. Rośnie znaczenie głosów grup marginalizowanych, wcześniej niewystarczająco reprezentowanych, zwiększa się świadomość nierówności, w tym uwikłania architektury i urbanistyki w te procesy. Krytyka negatywnego wpływu budownictwa na środowisko wybrzmiewa bardzo mocno. Niezgodę wywołują marnowanie zasobów, efekciarstwo, a także wizja architekta czy architektki jako osoby narzucającej z pozycji władzy lub autorytetu sposób korzystania z przestrzeni. Obserwuję, że rośnie zainteresowanie niewielkimi i nie tak rozpoznawalnymi pracowniami oraz architekturą mniejszej skali. Projekty etyczne, wrażliwe na środowisko i potrzeby ludzi są dla nas istotne – mają na celu znacznie więcej niż wygenerowanie zysku ekonomicznego. To podejście nie zakłada naiwnej wiary w to, że samym projektowaniem można rozwiązać problemy natury strukturalnej, ale kluczowe jest dla niego poczucie odpowiedzialności. Spotykam się z reakcjami bardziej doświadczonych architektów, którzy widzą w tym podejściu brak zrozumienia realiów świata, w którym „tak się nie da”. Mam nadzieję pokazać, że się da i tak poprowadzić karierę, żeby pozostać wierną moim wartościom.

W Niewidzialnych kobietach, w rozdziale Neutralne płciowo, Caroline Criado Perez przywołuje m.in. nierówności w przepisach dotyczących sanitariatów czy projekty placów zabaw, które utrudniają dostępność dla dziewczyn. Czy z okresu Twoich badań szczególnie pamiętasz jakieś statystyki, spostrzeżenia?

Skupiam się na poszukiwaniu pozytywnych, konstruktywnych przykładów i rozwiązań, ponieważ powstało już całkiem sporo literatury naświetlającej sam problem nierówności ze względu na płeć i przykłady jego objawów w sposobach użytkowania miasta. Podczas pracy badawczej dokonywałam ewaluacji wcześniejszych interwencji ONZ Kobiety (podmiot ONZ na rzecz Równości Płci i Wzmocnienia Kobiet) i poszukiwaniu jak przestrzeń publiczna może wzmacniać poczucie bezpieczeństwa. Duże wrażenie zrobił na mnie plac Las Pioneras w Montevideo - przestrzeń dedykowana kobietom i zarządzana przez kolektywy feministyczne, które spotykają się tu na różnych wydarzeniach, warsztatach czy przygotowują się do wspólnych protestów. Także w Montevideo spotkałam się z miejską inicjatywą Las Balconeras - flag zawieszanych na balkonach przez osoby, które informują że są gotowe udzielić pomocy osobom, które doświadczają zagrożenia lub przemocy. To bardzo prosta interwencja pozwalająca na zwizualizowanie na elewacjach budynków sieci wzajemnej troski w sposób łatwo zauważalny dla przechodniów. Ciekawą interwencją jest metro w Medellín, na trasie którego powstały placyki aktywności przyciągające różne grupy ludzi, zwiększając bezpieczeństwo w czasie oczekiwania na transport publiczny. To moment, w którym kobiety często odczuwają najwyższy poziom lęku. W ankiecie, którą przeprowadziłam, tylko 12% odpowiadających nie miało żadnych obaw związanych z bezpieczeństwem osobistym w ich najbliższej okolicy.

Czy po studiach w Mediolanie i Delft wracasz do Polski?

Po obronie dyplomu, przeprowadziłam się do Warszawy. Doceniam możliwość podróżowania i studia zagranicą, ale powrót do Polski zawsze był moim planem. Kocham Warszawę, a wyjazdy pozwoliły mi jeszcze bardziej docenić, że miałam szczęście urodzić się tutaj. Łatwo przyzwyczaić się do bezpieczeństwa, czystości, różnorodności przestrzeni, bogatej historii, zaangażowanych ruchów miejskich, ilości i jakości miejskiej zieleni czy relacji z rzeką. Oczywiście, to miasto ma swoje problemy i wiele można tu poprawić. Chciałabym mieć wkład w lokalną scenę architektoniczną, szukam teraz osób i środowisk, z którymi mogłabym współpracować w zgodzie z moimi wartościami, zainteresowaniami i wiedzą. Jestem przekonana, że nie będę żałować swojej decyzji o powrocie.