Czytelnia

Przewodnik i pomoc naukowa w jednym

Parę miesięcy temu, publikowaną na łamach „Architektury-murator”, krótką recenzję książki Modernizm, socrealizm, socmodernizm, postmodernizm, wydanej przez krakowską Fundację Instytut Architektury i poświęconej architekturze tego miasta rozpoczynaliśmy słowami: Takich książek nigdy dość. Tym samym zdaniem można by zacząć omówienie publikacji poświęconej Rzeszowowi. Architektura warta jest propagowania, zwłaszcza ta dobra; powody są oczywiste, nie trzeba ich wyjaśniać. Przewodniki po architekturze wybranego miasta czy regionu często przybierają postać podręcznej broszury, publikacji o niemal kieszonkowym rozmiarze, wygodnym, by wsunąć ją do przegródki plecaka czy torebki – książki, którą bierze się ze sobą na spacer i zwiedzanie. W pozostałych przypadkach wydawane są one w nieco innym celu, jako obszerniejsze albumy. Książka o Rzeszowie to raczej przewodnik, który należy przestudiować w domu, odnotować obiekty do odwiedzenia następnego dnia, by przygotowanym ruszyć na obchód. Takie wydawnictwa mają także inny wymiar – forma publikacji nadaje jej walor nie tylko turystycznego bedekera, lecz także pomocy w prowadzeniu własnych badań naukowych.

Niewątpliwie mamy z tym do czynienia w przypadku Architektury Rzeszowa od czasów autonomii galicyjskiej. Książka ma charakter albumu, kwadratowy format, ponad 200 stron i twardą okładkę. Jest to album, ale i regularny katalog. Autorzy publikacji zebrali w nim niemal sto przykładów budynków. Pochodzą one z różnych epok – uszeregowano je chronologicznie, z podziałem przeszłości Rzeszowa na cztery rozdziały: okres autonomii galicyjskiej (od przełomu lat 60. i 70. XIX wieku do odzyskania przez Polskę niepodległości), lata międzywojenne, czas PRL-u i dobę III RP. Każdą z części rozpoczyna krótkie wprowadzenie – rys historyczny naświetlający sytuację Rzeszowa w danej epoce – oraz plan miasta z lokalizacją budynków prezentowanych w tym dziale. Dla wszystkich zamieszczonych obiektów autorzy przyjęli jednorodną formę prezentacji. Każdy z budynków zajmuje dwie strony i pokazany jest za pomocą dwóch, trzech fotografii oraz rysunku – rzutu, czasem sytuacji. Warto przejrzeć tę książkę okiem architekta-projektanta, poddać się urokowi zebranych ilustracji i z odrobiną pokory zapoznać z dorobkiem starszych kolegów po fachu. Także w trudniejszych niż obecne latach powstawały obiekty interesujące, które wytrzymały próbę czasu. Początek XXI wieku – a omawiana publikacja zdaje się to potwierdzać – to dla Rzeszowa okres wyjątkowej koniunktury. Miasto położone jest blisko granicy Polski, a zatem Unii Europejskiej. Ta lokalizacja, a jednocześnie dokończona kilka lat temu autostrada A4 i pobliskie lotnisko, sprzyjają jego rozwojowi jako ośrodka metropolitalnego, zaś zamieszczone w książce przykłady architektury współczesnej obrazują aspiracje miasta, które świadome swego potencjału patrzy śmiało w przyszłość. Nowa architektura Rzeszowa nosi bowiem znamiona „nowoczesności”, co wymownie świadczy zarówno o inwestorach, jak i zatrudnianych przez nich architektach oraz o intencjach włodarzy miasta. Piotr Lewicki, Kazimierz Łatak