25 lat planowania Warszawy na łamach „A-m”

Przed ćwierćwieczem rozmawiałem o planowaniu w Warszawie na łamach „Architektury-murator” z ówczesnym architektem miasta Henrykiem Drzewieckim oraz z Piotrem Walkowiakiem, Wiceprezesem Oddziału Warszawskiego SARP. Nikt z nas nie śnił jeszcze o współczesnej dziś wizji urbanistyki: demokratycznej i złożonej w samorządowe ręce. Dialog planistyczny z interesariuszami, który dziś często doprowadza do hamujących cały proces węzłów gordyjskich, był pojęciem nieznanym. Pod koniec XX wieku królowały wizje eksperckie. Architekt miasta usiłował kształtować politykę przestrzenną od ogółu do szczegółu. Przeprowadził nawet brawurową, partyzancką akcję odkręcania sklepowych markiz szpecących zabytkowe domy wzdłuż Nowego Światu – reprezentacyjnej ulicy miasta.

Budynki i całe nowe dzielnice próbowano projektować za pomocą konkursów architektonicznych. W ten sposób wyłaniano wizje Portu Praskiego i tzw. Łuku Siekierkowskiego, nowej biblioteki uniwersyteckiej, a nawet czysto komercyjnego hotelu. To wówczas ukształtowało się przekonanie, że inwestorzy, którzy chcą postawić znaczący obiekt, dobry i trwały, muszą być gotowi na otwarty dyskurs o architekturze, czyli konkurs z jasnymi zasadami oraz wyraźnie sformułowanym zapewnieniem, że dojdzie do realizacji. Wtedy też warszawskie środowisko architektoniczne ukuło określenie „dziki konkurs” – to rodzaj niby-otwartej dyskusji o przygotowywanej inwestycji, ale prowadzonej w sposób, który nie zapewnia uczestnikom żadnych praw, gdzie architekci są nie twórcami, ale kimś w rodzaju akwizytorów usług architektonicznych.

Konkursy stały się trwałym wkładem w rozwój miasta. Poprzednia ekipa samorządowa Hanny Gronkiewicz-Waltz pod koniec kadencji przyjęła nawet uchwałę, że projekty wszystkich miejskich inwestycji mają być wyłaniane właśnie w taki sposób. Niestety nowe władze miasta od tej reguły odstąpiły. I tak jak kiedyś narzekamy dziś na projekty konkursowe, do których realizacji nie dochodzi. Kadencyjność rządów sprawia, że przedsięwzięcia inicjowane przez poprzedników bywają wkładane do szuflady przez następców. Sam jestem niejednokrotną ofiarą takich przemian.

O wielu inwestycjach decydują nie rady eksperckie czy konsultacje społeczne, ale kapryśna wola polityczna. Przykładem może tu być pełna zwrotów akcji historia budowanego teraz Muzeum Sztuki Nowoczesnej, czy niebudowanej sali koncertowej Sinfonia Varsovia. Władza ma swoje ulubione inwestycje, choć przyznaje się do tego niechętnie. Lech Kaczyński forsował budowę Muzeum Powstania Warszawskiego, nawet kosztem ulokowania go w przypadkowym miejscu. Hanna Gronkiewicz-Waltz chciała pozostawić po sobie biżuteryjnie wykończone stacje metra, choć – jak sama półżartem przyznała – najbardziej docenioną społecznie inwestycją jej długich rządów było urządzenie obu brzegów rzeki (jakże diametralnie odmiennych). Warszawa, po latach nawoływań urbanistów, architektów i historyków, wreszcie odwróciła się frontem do Wisły!

Jak mieszkańcy przyjmą ulepszenia ulic związane z obecnym, sztandarowym projektem Ratusza: Nowe Centrum Warszawy? Czy budynek Muzeum Sztuki Nowoczesnej zyska przychylność, taką jak Muzeum Powstania Warszawskiego? W XXI wieku pojawiło się i nabrało dużego znaczenia pojęcie jakości przestrzeni publicznych. Poprzednie ekipy u władzy zamówiły nawet wielką planistyczną makietę, w którą powtykały dziesiątki słupków – modeli przyszłych wież biurowych. W końcu makietę unaoczniającą bezsens takiego rozwoju miasta rozmontowano i schowano. Henryk Drzewiecki – pierwszy po transformacji ustrojowej Architekt Warszawy – przed końcem zeszłego stulecia przestrzegał, że scenie naszego życia publicznego należy się szacunek, inaczej miasto zamieni się w architektoniczny disneyland.

Czytaj też: Warszawa przyszłości: w poszukiwaniu nowej miejskiej filozofii |

Planowanie Warszawy – publikacje na łamach „A-m”

2/1995 PROBLEMY Warszawskie konkursy 1989-1994 – losy 10 nagrodzonych projektów i rozmowy: z Architektem Warszawy Henrykiem Drzewieckim oraz Wiceprezesem OW SARP Piotrem Walkowiakiem (rozmawiał Grzegorz Stiasny)

9/1995 NIERUCHOMOŚCI Pałac w banku – odbudowa północnej pierzei placu Teatralnego

4/1996 PROBLEMY Pomiędzy wolnością a rygorem – dyskusja o planach urbanistycznych Warszawy (z Joanną Latałą, Markiem Mikosem, Michałem Owadowiczem i Jerzym Szczepanikiem-Dzikowskim rozmawiał Marek Kusztra)

4/1996 PROBLEMY Place Warszawy (autor Grzegorz Buczek)

4/1996 PROBLEMY City na obrzeżach – inwestycje na Woli (autor Krzysztof Mycielski)

7/1996 PROBLEMY Czy warszawskie Docklands? (autor Grzegorz Buczek)

7/1996 PROBLEMY Przyszłość centrum Warszawy – rozmowa z Andrzejem Skopińskim (rozmawiał Krzysztof Mycielski)

10/1996 PROBLEMY Nowe idee dla Warszawy? Wokół wystawy Czesława Bieleckiego (autorzy Czesław Bielecki, Krzysztof Mycielski)

11/1996 PROBLEMY Śródmieście Warszawy – szanse i złudzenia (autorzy Grzegorz Buczek, Sławomir Gzell)

12/1996 INFORMACJE Polemiki – nowe idee i stare nawyki (autor Czesław Bielecki, wokół wystawy Nowe idee)

5/1997 PROBLEMY Warszawski boom – ruch budowlany w stolicy (autor Krzysztof Mycielski)

5/1997 PROBLEMY Projekty dla Warszawy – wizja stolicy XXI wieku (autor Grzegorz Stiasny)

5/1997 PROBLEMY Warszawa przyjazna – rozmowa z Zygmuntem Ziobrowskim i Aleksandrem Böhmem, laureatami konkursu na plan zagospodarowania przestrzennego Warszawy (rozmawiała Magdalena Staniszkis)

5/1997 PUBLICYSTYKA Demokracja i projektowanie – rozmowa z Grzegorzem Buczkiem (rozmawiał Igor Janke)

5/1997 PUBLICYSTYKA Biurowe szaleństwo – warszawski rynek nieruchomości (autorka Dorota Sajnug)

5/1997 INFORMACJE Plany na przyszłość – relacja z wystawy

6/1997 PUBLICYSTYKA Samochody w Warszawie – parkingowy ból głowy (autor Wojciech Stasiak)

1/1998 PUBLICYSTYKA Konserwatyści, nowatorzy i trzecia droga – opinie o rekonstrukcji placu Piłsudskiego (wypowiedzi m.in. Marii Brukalskiej, Henryka Drzewieckiego, Jerzego Szczepanika-Dzikowskiego zebrała Ewa Rozwadowska)

1/1998 PUBLICYSTYKA Kamienice warszawskie. Burzyć czy odnawiać? (autorka Joanna Rolińska)

4/1998 PUBLICYSTYKA Jedenaście kawałków Warszawy (autorka Monika Górecka-Czuryłło) 4/1998 PUBLICYSTYKA Chmury i Pałac Kultury (autor Leszek Kraskowski)

5/1998 INFORMACJE Plany na przyszłość – relacja z wystawy

9/1998 KONKURSY Konkurs fotograficzny Warszawa. Na dzień przed

9/1998 PEJZAŻE Ursynów wczoraj i dziś (autor Krzysztof Mycielski)

1/1999 PUBLICYSTYKA Stare i nowe recepty dla Warszawy (autorka Monika Górecka-Czuryłło)

4/1999 INFORMACJE List otwarty do władz Warszawy (autor Krzysztof Chwalibóg)

4/1999 PUBLICYSTYKA Czy Warszawa jest miastem z ludzką twarzą? – rozmowa Marka Nowakowskiego z Janem Lebensteinem

7/1999 INFORMACJE List w sprawie obywatela miasta (autor Marek Mikos)

11/1999 PROBLEMY Powstrzymać chaos – rozmowa z Janem Rutkiewiczem (rozmawiał Krzysztof Mycielski)

12/1999 PROBLEMY Warszawa na koniec wieku – fotowprowadzenie

12/1999 PROBLEMY Gmina Warszawa-Centrum – projekt studium (autor Marcin Świetlik)

12/1999 PROBLEMY Ścisłe Centrum Warszawy – projekt ustaleń wiążących (autor Wojciech Matusik)

12/1999 PROBLEMY Centralny Rejon Warszawy – propozycje zagospodarowania (autor Andrzej Skopiński)

12/1999 PROBLEMY Kolisty bulwar i co dalej? – dyskusja o projekcie Centralnego Rejonu Warszawy z udziałem projektantów Andrzeja Fabierkiewicza i Andrzeja Skopińskiego, Jana Macieja Chmielewskiego – autora koreferatu OW TUP do projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Centralnego Rejonu warszawy, Marka Mikosa – przedstawiciela władz miasta oraz Marcina Świetlika - projektanta Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego do 2020 roku Gminy Warszawa-Centrum (dyskusję prowadził Leszek Kraskowski)

Czytaj też: Chmielna odNowa: wyniki konkursu architektonicznego |

12/1999 PROBLEMY Wybrano niefortunny projekt – rozmowa z Grzegorzem Buczkiem i Jerzym Skrzypczakiem, współautorami koreferatu SARP do projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Centralnego Rejonu Warszawy (rozmawiał Leszek Kraskowski)

12/1999 HISTORIA Zagubione wartości urbanistyczne Warszawy – koncepcje planistyczne stolicy w latach 1916-1951 (autorzy Adam Jankiewicz, Joanna Porębska-Srebrna)

12/1999 PUBLICYSTYKA Warszawa w młodych rękach – rozmowa z prezydentem Warszawy Pawłem Piskorskim (rozmawiała Ewa Rozwadowska)

12/1999 PUBLICYSTYKA Niezaplanowana stolica (autorka Monika Górecka-Czuryłło)

5/2000 NA ŚWIECIE Warszawa – Berlin: blisko i tak daleko (dyskusja redakcyjna)

7/2000 INFORMACJE Co budujemy w stolicy? – relacja z wystawy Plany na przyszłość

12/2000 PROJEKT Studium kształtowania i zabudowy placu Piłsudskiego

1/2001 PUBLICYSTYKA Miasteczko Wilanów – pole demokracji? (autor Jarosław Kaczmarek)

1/2001 INFORMACJE O salon permanentny – rozmowa z Komisarzem Salonu Architektury Warszawskiej 2000 Ludwikiem Biegańskim (rozmawiała Joanna Pruszyńska)

2/2001 PROJEKT Studium sylwety i tektoniki elewacji ulicy Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich

3/2001 PROJEKT Zasady kształtowania placu Na Rozdrożu w Warszawie

4/2001 INFORMACJE Warszawa – plany na przyszłość – relacja z wystawy

5/2001 PEJZAŻE Centrum wzdłuż ulicy – nowe Aleje Jerozolimskie (autor Grzegorz Stiasny)

5/2001 PROJEKT Trzy warsztaty – plany zagospodarowania Łuku Siekierkowskiego, Wybrzeża Praskiego i Pól Mokotowskich

5/2001 PUBLICYSTYKA Co odkorkuje stolicę? – rozmowa z wiceprezydentem Warszawy Jackiem Zdrojewskim (rozmawiał Leszek Kraskowski)

7/2001 PROBLEMY Naczelny Architekt Warszawy – przeszłość czy przyszłość – zapis głosów z dyskusji zorganizowanej przez redakcję „Architektury-murator” i Centrum Edukacyjno-Kulturalne Łowicka

7/2001 PROBLEMY Dwunastu gniewnych ludzi – rozmowa z wiceprezydentem Warszawy Wojciechem Kozakiem (rozmawiał Leszek Kraskowski)

7/2001 PROJEKT Warsztaty projektowe – sport w mieście

7/2001 INFORMACJE Dojrzewanie czy recesja – relacja z wystawy Plany na przyszłość

10/2001 PUBLICYSTYKA Zło...te tarasy (autorki Monika Górecka-Czuryłło, Joanna Szperling)

7/2002 PUBLICYSTYKA Dziedzictwo (autor Jan Rutkiewicz)

7/2002 PUBLICYSTYKA Czwarty wymiar i tożsamość Warszawy (autorka Magdalena Staniszkis)

7/2002 PUBLICYSTYKA Zamiast planu Śródmieścia? (autor Andrzej Kiciński)

7/2002 PUBLICYSTYKA Najlepszy od 1945 roku (autor Michał Owadowicz)

8/2002 INFORMACJE Plany na przyszłość? – relacja z wystawy

9/2002 KONKURS Kwartał Foksal

1/2003 INFORMACJE Warszawa – miasto nad Wisłą? – relacja z seminarium

2/2003 PUBLICYSTYKA Eko-Park – polemika – list Sławomira Gzella i odpowiedzi: Stefana Kuryłowicza, Dariusza Śmiechowskiego i Ewy P. Porębskiej

2/2003 PEJZAŻE CoCa City. Od komunizmu do kapitalizmu – polskie miasto w drodze (autorka Ewa P. Porębska)

3/2003 PUBLICYSTYKA Eko-Park – polemiki ciąg dalszy

5/2003 INFORMACJE Zwarte miasto – rozmowa z byłym naczelnym architektem Warszawy Janem Maciejem Chmielewskim (rozmawiał Hubert Trammer)

Czytaj też: Plany Warszawy. Magazyn Architekta Miasta |

5/2003 INFORMACJE Eko-Park – ciąg dalszy polemiki

7/2003 INFORMACJE Coroczna przyszłość stolicy – relacja z wystawy Plany na przyszłość

7/2003 INFORMACJE Warszawa i Berlin – zrównoważone bliźniaki?

11/2003 PEJZAŻE Wilanowskie pola biznesu (autorzy Guy Perry, Grzegorz Stiasny)

12/2003 PREZENTACJE Mieszkać w Warszawie – wypowiedź Michała Borowskiego, Naczelnego Architekta Warszawy

4/2004 INFORUM Warszawski Park Kultury – podsumowanie projektu

5/2004 INFORUM Warszawa miasto na szlaku? – relacja z Salonu Architektury Warszawskiej 2003

5/2004 INFORUM W sprawie zagospodarowania Centrum Warszawy – list otwarty do prezydenta Warszawy (autor Andrzej Kaliszewski)

7/2004 INFORUM Warszawa przyszłości – relacja z wystawy Plany na przyszłość

7/2004 INFORUM Port Praski – relacja z seminarium

12/2004 INFORUM Rewitalizacja czy kolonizacja? – relacja z konferencji

3/2005 KONTEKSTY Strategia przypadku – o przestrzeni publicznej w polskim mieście (dyskusja redakcyjna)

5/2005 INFORUM Stołeczna ewolucja – komentarz Architekta Warszawy Michała Borowskiego do dyskusji o przestrzeni w polskim mieście i odpowiedź Grzegorza Buczka

5/2005 INFORUM Rewitalizacja na Chłodnej – relacja z konferencji

6/2005 KONTEKSTY Najbardziej ludzka sypialnia – Ursynów 30 lat później (dyskusja redakcyjna)

7/2005 INFORUM Problemy na przyszłość – relacja z wystawy Plany na przyszłość

8/2005 INFORUM Między parkiem a rewią – relacja z warsztatów poprzedzających uchwalenie planu miejscowego otoczenia PKiN

8/2005 KONTEKSTY Od osiedla społecznego do osiedla strzeżonego – relacja z akcji specjalnej „A-m” na Ursynowie

9/2005 INFORUM Ignoranci i miastobójcy, czyli jak odbudowano Warszawę – relacja z debaty

10/2005 INFORUM Warszawa – miasto skazane na sukces? – podsumowanie debat

10/2005 Ujarzmianie Pałacu – list do redakcji (autor Krzysztof Jan Drozdowski)

1/2006 INFORUM Stadion Narodowy – politycy i szalikowcy górą, architekci dołem

7/2006 INFORUM Plany i plamy – relacja z wystawy Plany na przyszłość