Stres przestrzeni / przestrzeń wolna od stresu

Natalia Przesmycka: Gdy dostałam od „Architektury-murator” propozycję przeprowadzenia rozmowy z dyplomantem lub dyplomantką, od razu pomyślałam o Pani. W 2024 roku obroniła Pani pracę magisterską zatytułowaną Bezpieczna Przystań – centrum pomocy dla osób cywilnych dotkniętych skutkami kryzysu wojennego w Dynowie. Rzadko zdarza się, aby przyszły architekt tak bardzo skupił się na temacie od strony badawczej. W części pisemnej – zwyczajowo nie prezentowanej w wystawach prac dyplomowych – zawarła Pani bardzo głębokie przemyślenia i podeszła do tematu jak do zagadnienia naukowego.

Agnieszka Gacek: Tematyka mojej pracy dotyczyła stworzenia obiektu, w którym można prowadzić terapię osób dotkniętych syndromem stresu pourazowego (PTSD). Pierwotnie miałam się koncentrować na rehabilitacji weteranów wojennych, w trakcie seminarium doszłyśmy jednak do wniosku, że skupimy się na problemach osób cywilnych poszkodowanych w konfliktach zbrojnych lub cierpiących na PTSD z innych powodów. Decyzja ta wynikła z zaostrzenia się wojny w Ukrainie. Zakres pracy również uległ zmianie – początkowo miał dotyczyć projektu obiektu służącego rehabilitacji fizycznej, ale gdy zaczęłam zagłębiać się w temacie, analizować wyniki badań naukowych dotyczących odczuć i postrzegania przestrzeni przez osoby dotknięte PTSD, zauważyłam jak wielowymiarowy jest to problem. Zdałam sobie sprawę z potencjału, jaki niosą rozwiązania architektoniczne w procesie terapii i redukcji stresu.

NP: W jaki sposób w projekcie wykorzystała Pani swoje analizy przedprojektowe? Z czego jest Pani najbardziej zadowolona?

AG: To trudne pytanie, ale chyba najbardziej cieszę się ze stworzenia Katalogu Usystematyzowanych Rozwiązań Architektonicznych. K.U.R.A. to zbiór wskazówek dla projektantów, który przygotowałam na podstawie przeanalizowanych badań. To również autorskie opracowanie stanowiące syntetyczne podsumowanie części badawczej. Katalog zawiera rozwiązania, które mogą poprawić jakość życia i zdrowia psychicznego osób z PTSD. Przygotowany w formie rekomendacji projektowych, ma wspierać proces odpowiedniego kształtowania przestrzeni, czyli wykorzystania architektury jako narzędzia optymalizującego terapię. Katalog został podzielony na kluczowe elementy mogące mieć wpływ na leczenie: forma architektoniczna, kontakt z naturą, czyli architektura biofilna, bezpieczeństwo przestrzeni, zastosowanie światła, faktury i materiały. Wszystkie uwzględniłam w moim projekcie, np. zastosowanie obłych kształtów czy perspektywy widokowej jako elementu świadomego kreowania i doświadczania przestrzeni. Jako ludzie z natury jesteśmy odkrywcami, chętnie korzystamy z miejsc, w których dobrze widzimy otoczenie, i to zostało przeze mnie uwzględnione w pracy. Budynki zaprojektowałam tak, by unikać tworzenia zakamarków. Parterowa forma umożliwiła rezygnację z komunikacji pionowej, ponieważ klatki schodowe są elementami jednymi z najbardziej potęgujących stres. Proste formy miały na celu nieprowokowanie miejsc, gdzie przebywające osoby mogą być zaskoczone. W przestrzeniach wspólnych zastosowano szyby mleczne, tak by pacjenci na podstawie jedynie zarysów sylwetek mogli stwierdzić, ile osób przebywa w takim pomieszczeniu i zdecydować, czy są gotowi na interakcje.