Park Żerański / Warszawa

Port i fabryka

Żerań to poprzemysłowa część Warszawy rozbudowująca się pod presją szybkiej reurbanizacji i nienadążającej za nią infrastruktury społecznej. Park nad kanałem jest odpowiedzią na zapotrzebowanie na tereny rekreacyjne dla powstających tu osiedli. Kanał Żerański to urzeczywistnienie ambicji o głównym porcie handlowym stolicy oraz żeglownej Wiśle. Choć początkowe prace przerwano, a powojenny projekt zredukowano ze względu na koszty i konieczność zapewnienia pracy elektrociepłowni, Port Żerański otwarto w 1963 roku. Wybudowano śluzę niwelującą różnice poziomów wody. Utworzono, jedyne do dziś czynne, połączenie wodne między Wisłą, Jeziorem Zegrzyńskim, Bugiem i Narwią. Port dostosowano do obsługi transportu rzecznego, a kanał stał się ważnym punktem przemysłowym na mapie Polski. W sąsiedztwie działała fabryka Faelbet, produkująca betonowe prefabrykaty z kruszyw wydobywanych z Narwi. Do 1989 roku był to największy w Europie zakład wytwarzający elementy do budowy mieszkań w systemie uprzemysłowionym. Tu powstała słynna cegła żerańska – wielokanałowy prefabrykat ścienny i stropowy. Zbudowane z niej bloki znajdują się m.in. na Targówku oraz Pradze. Dziś na zachodnim brzegu kanału widoczne są relikty zakładów – odpady produkcyjne w postaci stert prefabrykatów poprzerastanych zielenią. Obecnie Kanał Żerański ma II klasę żeglowną, a także pełni funkcje rekreacyjne. Mieszkańcy korzystają z bliskości wody: łowią ryby, trenują kajakarstwo i wioślarstwo. Przemysłowe ślady oraz czwarta przyroda czynią to miejsce wyjątkowym. W konkursie na zagospodarowanie terenów zieleni nad Kanałem Żerańskim, zorganizowanym w 2019 roku przez Zarząd Zieleni m.st. Warszawy, musieliśmy pogodzić wartości przyrodnicze, dziedzictwo portowe, pozostałości po fabryce Faelbet oraz antropopresje ze strony pobliskich osiedli. Projekt opracowany wspólnie przez pracownie Archigrest i topoScape oraz Huberta Trammera zdobył pierwszą nagrodę, otwierając drogę do dalszej pracy nad zagospodarowaniem parku.