Historia Parku

Wyczekiwany przez mieszkańców Krakowa park Stacja Wisła otwarto 11 maja 2018 roku. Choć jest niewielki, jego położenie oraz okoliczności powstania dają wgląd w złożoną historię obszarów po drugiej stronie Wisły względem Starego Miasta. Znajduje się w pobliżu nadrzecznych bulwarów na terenie Zabłocia, które należy do historycznego obszaru Podgórza, stanowiącego kiedyś osobne miasto. Pod koniec XIX wieku Podgórze było to miejsce ufortyfikowane (z górującym Kopcem Krakusa) oraz zdominowanym przez zakłady przemysłowe i osady robotnicze. Traumatycznym okresem w historii Podgórza było utworzenie tam getta krakowskiego podczas II wojny światowej. To właśnie na Zabłociu znajduje się fabryka Oskara Schindlera, dzięki któremu ponad tysiąc Żydów ocalało z Zagłady. Po wojnie odbudowano i dobudowano kolejne zakłady przemysłowe. Transformacja ustrojowa po 1989 roku doprowadziła do upadku wielu z podgórskich, w tym zabłockich fabryk. Deindustrializacja przyczyniła się do degradacji tych terenów i nawarstwiania się problemów społecznych. W 2006 roku Rada Miasta Krakowa przyjęła Lokalny Program Rewitalizacji obszaru Zabłocia. Odnowa infrastruktury zapoczątkowała także gentryfikację. Dzielnica ze stygmatem „zdegradowania” (sugerowanym też przez samą nazwę Zabłocie) stała się miejscem dla muzeów: w Fabryce Emalia Oskara Schindlera (filia Muzeum Krakowa), MOCAKu, Cricoteki, a niedługo również dla Planety Lem. Równocześnie zaczęły się pojawiać organizacje pozarządowe i pionierzy gentryfikacji (np. artyści i studenci). Te procesy przyczyniły się do poprawy wizerunku dzielnicy i przyciągnięcia przedstawicieli klasy średniej, poszukujących niedrogich mieszkań. Pomysł na utworzenie parku Stacja Wisła pojawił się właśnie w tym szczególnym dla Zabłocia momencie. Teren parku między ul. Zabłocie a Bulwarem Lotników Alianckich obejmuje dawną infrastrukturę kolejową, która obsługiwała tamtejsze fabryki. Po upadku przemysłu teren użytkowano jako dziki parking. Wieść o planie utworzenia w tym miejscu wielopoziomowego parkingu spotkała się z protestem, który przekształcił się w ruch na rzecz utworzenia parku. Inicjatywa wyszła ze strony lokalnych aktywistów i aktywistek, którzy docenili bujną roślinność wyrastającą z torowisk i ramp. W 2014 roku Fundacja Czas Wolny opracowała ze studentami pierwsze koncepcje zagospodarowania i przeprowadziła badanie ankietowe wśród mieszkańców, które dały podstawy do rozmów z władzami gminy. W 2015 roku fundacja podjęła współpracę z grupą SOS Zabłocie, władzami gminy i Zarządem Zieleni Miejskiej. Jak stwierdza architekt Piotr Bujas z SOS Zabłocie, realizację pomysłu utrudniał niejasny stan własności i dzierżawy tych terenów, a także wpływy deweloperów. Proces przejmowania gruntów przez miasto trwa do dziś, z myślą o powiększaniu parku. Bujas podkreśla jednak wzorową współpracę z Zarządem Zieleni Miejskiej. Od 2015 roku trwały konsultacje społeczne i warsztaty z mieszkańcami, prowadzone przez aktywistów. Kolejnym etapem było zorganizowanie konkursu w formie otwartego wezwania do nadsyłania projektów. Z 36 projektów z całego świata mieszkańcy i jury reprezentujące stronę architektoniczną, władz miasta i społeczną wybrało 3 propozycje. Poddano je następnie dodatkowym konsultacjom. Projekt młodego architekta Michała Grzybowskiego został nagrodzony pierwszym miejscem. Wszystkie odwoływały się do historii Zabłocia i w różnym stopniu podkreślały ruderalny charakter oraz naturalną sukcesję tego terenu przez rośliny. Wykorzystywały na przykład zachowane tory kolejowe i charakter zastanej zieleni. Przewidywały zróżnicowane strefy wypoczynku i rekreacji oraz uwzględniały mały pawilon. Drugie miejsce zdobyła Agata Rochowska-Hławka, z „Parkiem Zabłocie”. Trzecie uzyskał Kolektyw Palce Lizać z „Parkiem Wagon”. Od 2016 roku za teren przyszłego parku odpowiedzialny był Zarząd Zieleni Miejskiej, który rozpisał przetarg, który wygrała pracownia Jakabe. Projekt Grzybowskiego poddano niewielkim zmianom, koniecznym w opracowaniu wykonawczym. Dodano również pewne elementy z dwóch pozostałych projektów. Prace budowlane rozpoczęto w 2017 roku i zakończono w styczniu 2018. Wiosną ubiegłego roku park otwarto i od tego czasu cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem mieszkańców. Stacja Wisła została nominowana do nagrody EU Mies van der Rohe 2019 i spośród 18 tegorocznych kandydatów z Polski najpełniej wyraża wartość partycypacji w projektowaniu architektonicznym. Będąc przykładem oddolnego, lokalnego zaangażowania, park wyróżnia się też na tle innych realizacji prowadzonych aktualnie na Podgórzu, które sprzyjając gentryfikacji pogłębiają społeczne nierówności.